رونمایی از ۱۲ عنوان ترجمه منابع ایرانشناسی به زبان‌های زنده دنیا

به گزارش خبرنگار مهر، آیین رونمایی از ۱۲ اثر ترجمه و منتشر شده به زبان های خارجی با موضوع «ایران» دوشنبه (۲۵ اسفند ۱۳۹۹) با همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران و مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد. در این برنامه حجت‌الاسلام جواد ابوالقاسمی، معاون بین‌الملل سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، مهرداد رخشنده رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی، غلامرضا اباذری رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق، مهدی حسنخانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تایلند، حمیدرضا آزادی رایزن فرهنگی سابق جمهوری اسلامی ایران در بلغارستان، محمدرضا سعیدی مولف کتاب «ایران شناسی» و نماینده سازمان سمت، صدیقه میرصالحیان مولف کتاب «قواره بری در بناهای تاریخی ایران»، عاطفه نوری رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی مرکز ساماندهی ترجمه و نشر و محمدرضا جعفری کارشناس مطالعات و برنامه ریزی مرکز ساماندهی ترجمه و نشر به صورت مجازی و حضوری سخنرانی کردند.

در ابتدای این آیین، عاطفه نوری رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی مرکز ساماندهی ترجمه و نشر یکی از رسالت های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را انتشار و انتقال مفاهیم اسلام ناب محمدی، تشیع و ارائه تصویری روشن از جمهوری اسلامی ایران و ایران اسلامی دانست و گفت: یکی از ابزارهای انتقال این مفاهیم ترجمه کتاب ها از فارسی به زبان های دیگر است چرا که بخش مهمی از منابع مورد استفاده مخاطبان خارج از کشور از طریق همین منابع ترجمه شده صورت می گیرد.

نوری با بیان اینکه استکبار جهانی اقدام به ارائه ایران هراسی و تصویر نادرستی از ایران به دنیا کرده است، گفت: ما به عنوان کشور جمهوری اسلامی ایران و سایر دستگاه های مرتبط باید تلاش کنیم این تصویر نادرست را اصلاح کنیم تا ایران و اسلام واقعی از سوی مردم دنیا شناخته شود.

رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی مرکز ساماندهی ترجمه و نشر افزود: مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی به عنوان مرکزی تخصصی و علمی با ماهیت عمومی غیردولتی و غیر انتفاعی وابسته به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تعریف و بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۹ تاسیس شد. رویکرد و سیاست مرکز ساماندهی ترجمه و نشر در اجرا کردن طرح حمایتی «تاپ» از طریق پیش خرید تعدادی از شمارگان کتاب انجام می شود و میزان مبلغ حمایتی مرکز برای ترجمه و نشر کتاب به زبان کشورهای مقصد بر اساس جمع هزینه های مرسوم ترجمه و چاپ آن کشور محاسبه می شود. در طرح «تاپ» پس از نیازسنجی در کشور ما، کتاب هایی بر اساس سلیقه وذائقه مخاطب خارجی انتخاب و سپس اقدام به ترجمه و چاپ می شود.

نوری عنوان کرد: ترجمه هایی که از طریق رایزن های فرهنگی در کشورهای مختلف انجام می شود آسیب هایی داشت که با توجه به آشنا نبودن تعدادی از مترجمان به تحولات زبان و مشکلات توزیع و هزینه هایی که به دنبال داشت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بر آن شد تا طی بررسی ها و آسیب شناسی هایی اقدام به تدوین طرح «تاپ» کند. یکی از ویژگی های این طرح، ارتباط مستقیم با ناشران خارجی و ترجمه از سوی مترجمان بومی کشور است چرا که این مترجمان با اصطلاحات آشنا هستند و ترجمه آنها به انتقال مفاهیم کمک می کند. همچنین ناشران بومی خودشان اقدام به انتشار کتاب ها در دانشگاه ها و کتابخانه های عمومی می کنند.

او به مزایای طرح «تاپ» اشاره کرد و گفت: انتشار کتاب با شابک کشور مقصد، بالا رفتن کیفیت آثار، دسترسی ساده مخاطبان خارج از کشور به آثار چاپ شده، ارتباط ناشران داخلی و خارجی و جذب ناشران داخلی و… از دیگر مزایای طرح «تاپ» به شمار می روند.

نوری بیان کرد: یکی از فعالیت های مهم مرکز ساماندهی ترجمه و نشر، برگزاری دوره های دانش افزایی برای مترجمان است که در صورتی که در این دوره ها شرکت کنند آثار خوبی به همراه خواهد داشت از این نظر که با اصطلاحات جدید و به روز آشنا خواهند شد و در ترجمه و چاپ کتاب ها می توانند کمک بزرگی به جامعه نشر داشته باشند.

وی از راه اندازی سامانه هوشمند مرکز ساماندهی ترجمه و نشر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خبر داد و گفت: در این سامانه فرآیند ترجمه تا انتشار کتاب، بانک اطلاعات کتاب های ترجمه شده، بانک اطلاعات مترجمان و بانک اطلاعات کتاب های در حال ترجمه طراحی شده است و به زودی راه اندازی می شود.

نوری در پایان گفت: مرکز ساماندهی ترجمه و نشر، نقش پل واسطه ای را با ناشران، مترجمان و سایر دستگاه ها و نهادها دارد تا بتواند اهداف انقلاب اسلامی و شهدایی که تلاش کردند در توسعه و انتقال مفاهیم انقلاب اسلامی نقش موثری داشته باشند را محقق کنند.

کتاب‌ها باید متناسب با فرهنگ مخاطبان ترجمه شوند

در ادامه، ابوالقاسمی معاون بین‌الملل سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) با بیان اینکه در ارتباطات گام اول هر ارتباطی شناسایی و اعتماد است، گفت: ارتباط کلید تمام روابط است و لازمه این ارتباط، تعامل و داد و ستد است.

وی ایران شناسی را یکی از مباحث مهم در دنیا عنوان کرد و گفت: دنیا برای معرفی خود سرمایه گذاری های زیادی می کند. مراکز فرهنگی دنیا ازجمله هالیوود برای معرفی و انتقال فرهنگ، هزینه‌های قابل‌توجهی انجام می‌دهد. ترجمه موضوع بسیار مهمی است اما متاسفانه کشورهای همسایه بازار کتاب ما را با هزینه عرضه می‌کنند و در حوزه عملکرد قابل‌توجهی نداشتیم. تشکیل مرکز ساماندهی با اهداف بلندی تشکیل شد اما متاسفانه در حد یک اداره کل فعالیت می‌کند و به نظر می‌رسد با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی فاصله دارد و از حمایت لازمه برخوردار نشده است؛ درحالی‌که قرار بود جریان عظیم ساماندهی ترجمه فعالیت داشته باشد. با توجه به اساس‌نامه، مرکز جایگاهی برابر با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دارد اما ظرف مرکز با توجه به محتوای مورد انتظار جمهوری اسلامی، کوچک است.

ابوالقاسمی ادامه داد: کتاب هایی که از ایران ترجمه می شوند مشکلات درونی و بیرونی دارند؛ از جمله مشکلات درونی می توان گفت که بیشتر کتاب های ایرانی که برای خارج از کشور ترجمه می کنیم یا خیلی ایرانی و شیعی هستند و رنگ و بوی مذهبی دارند یا خیلی سیاسی هستند. مخاطبان اگر احساس کنند کتاب و نشریه جهت گیری دارد مطلوبیت آن اثر برای او از بین می رود. همچنین برخی از آثار دانشگاهی محض یا حوزوی محض است که برای ترجمه به خارج از کشور مناسب نیستند.

معاون بین‌الملل سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) به مشکلات بیرونی آثار ترجمه شده ایرانی به زبان های خارجی اشاره کرد و گفت: این آثار با فرهنگ مخاطب خارج از کشور انطباق ندارد. قبل از هر چیزی، کتاب ها باید متناسب با فرهنگ مخاطبان آماده شود و سپس فرآیند ترجمه آن آغاز شود. درحالی که تعدادی از مترجمان با ادبیات آشنا نیستند و نمی توانند ترجمه مناسبی از کتاب‌ها را ارائه کنند.

ابوالقاسمی به فعالیت های سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) اشاره کرد و گفت: سازمان سمت ارتباط خوبی با مرکز ساماندهی ترجمه و نشر دارد و تاکنون ۴۰ عنوان کتاب در اختیار رایزن های فرهنگی قرار داد تا از مزایای طرح تاپ بهره مند شوند. ما در سازمان سمت ۲۴۰۰ عنوان کتاب درسی و دانشگاهی تولید کرده ایم که از این تعداد حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ عنوان کتاب برای ترجمه به زبان های دیگر متناسب است.

کتاب مقوله‌ای تاریخی در عراق است

غلامرضا اباذری رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق از دیگر سخنرانان این آیین بود. وی کتاب را مقوله ای تاریخی در عراق عنوان کرد و گفت: ضرب المثل قدیمی که کتاب در مصر نوشته و در لبنان چاپ و در عراق خوانده می شود کاملاً صادق است چرا که عراقی ها کاملاً اهل مطالعه هستند و ذوق کتابخوانی دارند و علاقه مند فرهنگ و هنر هستند اما جنگ ها و اشغالگری ها و هجوم داعش باعث شد بسترهای فرهنگی جامعه عراق بر روی مردم منطقه و دنیا گسترده نشود.

اباذری با تاکید بر اینکه در بغداد مجله و کتاب خوانده می شود، گفت: در عراق مترجمان خوبی فعالیت می کنند اما نتوانستند به عنوان صنعت تجاری خود را مطرح کنند با وجود اینکه در سال های اخیر آرام آرام بعد از حل و فصل مسائل، ناشران عراقی وارد عرصه شدند و با سایر ناشران رقابت می کنند.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق ادامه داد: نمایشگاه کتاب عراق پذیرای حجم زیادی از محصولات فرهنگی شهرها و کشورهای مختلف است. همچنین در اربیل، کربلا و نجف اشرف نیز این نمایشگاه برگزار می شود. در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عراق احساس کردیم شناخت جمهوری اسلامی ایران از حیث گردشگری آنچنان که باید مطرح نشده است. بنابراین کتاب هایی به زبان عربی برای هر استان تدوین کردیم. این کتاب ها در نمایشگاه کتاب بصره عرضه و استقبال خوبی از آنها به عمل آمد.

او تاکید کرد: مسیر ترجمه از زبان فارسی به عربی باید دو طرفه باشد و کتاب های عربی نیز به زبان فارسی ترجمه شوند چرا که رابطه نشر ایران و عراق مناسب است و تازه های نشر هر دو کشور باید ارسال شود. وزارت فرهنگ عراق تصمیم گرفتند که ۱۰۰ عنوان کتاب پیرامون موضوع عراق از زبان های مختلف به زبان عربی ترجمه شوند.

ایران برای مردم بلغارستان آشناست

در ادامه، حمیدرضا آزادی رایزن فرهنگی سابق جمهوری اسلامی ایران در بلغارستان عنوان کرد: دو کتابی که در چند سال اخیر در بلغارستان چاپ شده از مجموعه «کتاب ایران» است که زیرمجموعه کتاب «تاریخ هنر ایران» است. این مجموعه به منظور معرفی جنبه های مختلف فرهنگ و تمدن و تاریخ ایران منتشر شده است. با توجه به نیازی که در مجموعه های تخصصی و مراکز مرتبط با ایران شناسی در بلغارستان احساس می شد تصمیم گرفتیم کتاب به زبان بلغاری ترجمه شود.

آزادی ادامه داد: کتاب «تاریخ هنر ایران» به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ترجمه و به چاپ رسیده توسط دیانا براتوئوا ترجمه و سپس توسط آنگل اوربتسوف، استاد بخش ایران‌شناسی دانشگاه صوفیه و مدیرکل سابق آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه بلغارستان ویراستاری و از سوی انتشارات گوتنبرگ منتشر شده است. این کتاب جزو منابع درسی بخش یران شناسی دانشگاه صوفیه قرار گرفت و این اتفاق نشان می دهد هدف گذاری انتشار کتاب درست بوده است. این کتاب در رسانه های مختلف بلغارستان معرفی و در فستیوال سال ۱۳۹۸ با حضور معاون رئیس جمهور بلغارستان رونمایی شد. این کتاب هنر ایران را در پیش از انقلاب اسلامی ایران، پس از انقلاب اسلامی ایران و دوره معاصر و به عبارتی بخش تخصصی فرهنگ و تمدن ایران را بررسی و معرفی می کند.
رایزن فرهنگی سابق جمهوری اسلامی ایران در بلغارستان افزود: در حوزه عمومی مردم بلغارستان خلاء احساس کردیم هر چند ایران برای بسیاری از مردم بلغارستان آشناست اما منبعی که بتواند از آن استفاده کنند وجود نداشت. بنابراین کتاب معرفی جاذبه های گردشگری برای مردم بلغارستان تالیف شد.

او ادامه داد: در کتاب «ایران، فرهنگ و تمدن» از جاذبه های بصری استفاده کردیم و کیفیت چاپ و قطع پالتویی را برای چاپ کتاب در نظر گرفتیم. کتاب به اجمال به استان های مختلف کشور در حوزه های هنری، تاریخی و… می پردازد. همچنین میراث فرهنگی کشورمان در یونسکو در این کتاب معرفی شده است. معرفی صنایع دستی و معرفی بخش هایی از غذاهای ایرانی نیز در این کتاب آمده است. این کتاب با حضور دکتر عراقچی طی سفری به بلغارستان رونمایی شد.

آزادی در پایان گفت: مردم بلغارستان و مسئولان در کلام ریشه خود را ایرانی می دانند اما ما در سال های گذشته به صورت آکادمیک به ریشه های ایرانی بلغاری توجه نکردیم. یکی از کارهایی که در سال های آینده باید صورت بگیرد پژوهش آکادمیک در این زمینه است که تاثیرات زیادی در ارتباطات فرهنگی بین دو کشور خواهد داشت.

ایرانشناسی به لحظ منابع در مضیقه است

محمدرضا سعیدی مولف کتاب «ایران شناسی» نیز در این آیین گفت: این کتاب که در راستای آموزش دانشجویان فارسی آموز نگاشته شده به عنوان سفیر فرهنگی ایران و تایلند قرار گرفته است. در این کتاب به ویژگی های جغرافیایی، طبیعی و انسانی ایران، ویژگی های تاریخی و هنری، مذهب، زبان، مراسم ملی، صنایع دستی، مشاهیر علمی و ادبی، و.. به صورت اجمال اشاره شده است تا راهنمایی برای جهانگردی و ایرانگردی باشد.

سعیدی با بیان اینکه با توجه به جایگاه تاریخی ایران و کرسی های ایران شناسی در کشورهای مختلف، ایرانشناسی به لحظ منابع دچار مضیقه است، گفت: از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انتظار می‌رود به گونه‌ای عمل کند که منابع تولید شود تا برای ایران دوستان جهان، ایران به شایستگی معرفی شود.

فعالیت‌های ترجمه و نشر در تایلند سابقه طولانی در سطح ملی و بین المللی دارد

مهدی حسنخانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تایلند با بیان اینکه تاکنون ۴۰۰ عنوان کتاب به زبان تائی از ایران و اسلام ترجمه شده است، گفت: با توجه به ذائقه مخاطبان از کتاب خوان های حرفه ای یا مقطعی دست به ترجمه و انتشار کتاب زده ایم. در کنار چاپ کتاب، کارگاه های آموزشی ایران شناسی نیز برگزار کردیم. در این کارگاه ها متوجه شدیم خلاءهای جدی در حوزه کتاب های جامع درباره ایران شناسی داریم تا دانشجویان و محققان بخواهند از آنها استفاده کنند. بنابراین کتاب را به صورت الکترونیک چاپ کردیم چرا که روند کتابخوانی به صورت سنتی وضعیت خوبی ندارد و در تایلند نیز اوضاع به همین روال است.

حسنخانی ادامه داد: سعی کردیم با توجه به رغبت و نیازی که بخش دانشگاهی به این کتاب داشت، دایره مخاطبان بیشتری را تحت پوشش قرار دهیم. ویروس کرونا باعث شد بخشی از فعالیت های میدانی کتاب با مشکل مواجه شود اما طی مذاکره با ناشران مطرح، تصمیم گرفتیم این کتاب را برای سهولت بهتر مخاطبان به صورت الکترونیکی منتشر کنیم.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تایلند اظهار کرد: فعالیت های ترجمه و نشر در تایلند سابقه طولانی در سطح ملی و بین المللی دارد و در سال گذشته به خاطر ویروس کرونا، نمایشگاه کتاب بانکوک برگزار نشد اما در صورتی که این نمایشگاه امسال برگزار شود حتماً این کتاب را در آن عرضه می کنیم. کتاب به منظور کاهش قیمت در دو جلد کلیات و استان ها عرضه شده است.
ضرورت توجه به رمان ها و داستان های ایرانی در آثار ترجمه شده

مهرداد رخشنده رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی از دیگر سخنرانان این آیین، کتاب را مظهر فرهنگ و ادب هر کشور دانست و گفت: کتاب از جمله اقلام فرهنگی است که ماندگار است و همیشه در کتابخانه های هر کشوری باقی می ماند.

رخشنده در با اشاره به مزایای طرح تاپ گفت: این طرح باعث می شود کتاب در حوزه نشر کشور محل ماموریت قرار بگیرد و توزیع آن سریع تر و مطلوب تر انجام شود. مردم اندونزی با کتاب های جمهوری اسلامی ایران آشنا نیستند و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی علاقه زیادی به پیشینه انقلاب پیدا کردند و به واسطه این علاقه و انتشار کتاب، با افکار شهید مطهری، علامه طباطبایی، امام خمینی (ره) و… آشنا شدند.

وی افزود: تاکنون بیش از هزار کتاب با موضوع های مختلف در اندنزی چاپ شده است اما کمتر به نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران در بین آثار ترجمه و چاپ شده، توجه شده است. لذا توجه به ترجمه کتاب «نظام سیاسی ایران» ارزشمند بود. همچنین به رمان ها و داستان های ایرانی تاکنون توجه زیادی نشده است. سالانه ۳۰ هزار کتاب به صورت رسمی در اندنزی منتشر می شود و متوسط میانگین مطالعه در رزو بین ۳۰ تا ۵۹ دقیقه است.

تاکید بر چاپ کتاب درباره هنرهای خاص و از یاد رفته به زبان‌های بین المللی

صدیقه میرصالحیان مولف کتاب «قواره بری در بناهای تاریخی ایران» آخرین سخنران این آیین بود که گفت: باید توجه داشت که اگر فرهنگ و تمدن را از ملت و کشوری بگیرند هویت آن کشور را گرفته اند. جایگاه کنونی هنر ایران با مرگ استادان این حوزه از بین می رود اما باید برای احیاء و کاربردی کردن این آثار اقدام مناسبی صورت بگیرد. بسیاری از هنرها از بین می روند یا در اختیار سایر کشورها قرار می گیرد. برای حفظ هنرهای سنتی باید آنها را در قالب کتاب یا مقاله ترجمه و معرفی کرد.

میرصالحیان ادامه داد: به صورت تخصصی درباره هنرهای خاص و از یاد رفته کتاب هایی به زبان های بین المللی چاپ و منتشر شود چرا که تعداد این کتاب ها بسیار کم و انگشت شمار است. تحقق این امر مستلزم همکاری سازمان های مرتبط با محققان و پژوهشگران است.

در ادامه این آیین، کتاب های «ایران شناسی» به زبان تائی منتشر شده در تایلند، «نظام سیاسی ایران» به زبان اندونزیایی منتشر شده در کشور اندونزی، «تاریخ هنر ایران» به زبان بلغاری منتشر شده در کشور بلغارستان، «ایران؛ فرهنگ و تمدن» به زبان بلغاری منتشر شده در کشور بلغارستان، «قواره بری در بناهای تاریخی ایران» منتشر شده به زبان عربی، «تمدن شیرازی و بلوچی در تانانیا» به زبان انگلیسی منتشر شده در کشور تانزانیا، مجموعه چهار جلدی «آثار معرفی استان های ایران (راهنمای گردشگری ایلام، اردبیل، راهنمای گردشگری لرستان، آذربایجان غربی)» به زبان عربی منتشر شده در کشور عراق، «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به زبان ترکی استانبولی منتشر شده در کشور ترکیه، «تمدن ایران» به زبان چینی منتشر شده در کشور چین و «ایران» به زبان قرقیزی منتشر شده در قرقیزستان در این آیین رونمایی شدند.